HAYVAN HAKLARI YASASI MECLİSTEN GEÇTİ

Kamuoyunda “Hayvan Hakları Yasası” olarak anılan “Hayvanları Koruma Kanunu ile Türk Ceza Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi.

Teklifin Tarım, Orman ve Köyişleri Komisyonu’ndaki çalışmalarına STK temsilcilerinin de milletvekillerinin de katılımı yoğundu. Ancak Genel Kurul çalışmalarına az sayıda milletvekilinin katılması dikkat çekti.

Teklifin iki gün süren komisyon görüşmelerinde, zaman zaman fikir ayrılıklarından kaynaklanan tartışmalar ve gerginlikler yaşansa da teklifin Genel Kurul görüşmeleri üç saat içinde tartışmasız olarak tamamlandı.

Muhalefetin ve STK’ların bazı maddelere yönelik eleştirileri ve taleplerinin bir kısmı Genel Kurul görüşmeleri sırasında verilen değişiklik önergeleriyle karşılandı.

Ancak muhalefet ve hayvanseverler, bu kanun teklifinin iki yıl önce kurulan araştırma komisyonunun 50 maddelik raporunun çok gerisinde olduğunu ve beklentilerin tam anlamıyla karşılanmadığını düşünüyor.

Yeni Yasal Düzenleme Neleri Getiriyor?

Hayvanları Koruma Yasası ve Türk Ceza Kanunu’nda değişiklik yapan yasa teklifi, mevcut düzenlemede “mal, eşya” olarak değerlendirilen hayvanları “can” kabul ediyor ve yaptırımlar buna göre düzenleniyor.

Teklif Metnindeki ‘Hayvanla Cinsel İlişki’ İfadesi Değiştirildi’

Komisyon görüşmelerinde teklifteki ‘hayvanla cinsel ilişki’ ibaresine tüm muhalefet milletvekilleri ve STK temsilcileri itiraz etti. CHP Genel Başkan Yardımcısı Gülizar Biçer Karaca, “Sayın teklif sahibi milletvekili arkadaşım ‘Eski kanunda var’ dedi. Yani hayvanların mal olarak görüldüğü 5199 sayılı Kanun’da böyle. Ama o zaman biz hayvanları mal değil, can olarak tanımlayacaksak ve ‘Kabul ediyoruz’ diyerek de bunu bütün ülkeye ve kamuoyuna bu şekilde reklam vesilesi olarak kullanıyorsak ne demek cinsel ilişki? Cinsel ilişkide hayvanın rızası mı var da cinsel ilişki olur? ‘Cinsel istismar,’ ‘tecavüz’ denmesi gerekir. Çünkü hayvanlara tecavüz edilir ya da istismarda bulunulur. Bu da aslında bu kanun teklifinin bir zihniyet değişikliğini öngörmediğinin açıkça göstergesi” diye eleştirdi. TKP İstanbul Milletvekili Sera Kadıgil ise, “Burada çok büyük bir fecaat var, hâlâ ‘hayvanlarla cinsel ilişki’ yazıyor orada. Zoofili değiliz hiçbirimiz, ‘hayvanla cinsel ilişki’ diye bir şey olmaz, ‘Kanunda zaten böyleydi’ demek, ‘Orada bir ayıp vardı ve biz şu an bunu düzeltme imkânımız varken düzeltmiyoruz’ demektir” diye konuştu.

Talepler üzerine Genel Kurul görüşmelerinde değişiklik yapılarak ‘hayvanlarla cinsel ilişki’ ifadesi ‘Hayvanlara cinsel saldırıda bulunmak veya tecavüz etmek’ olarak değiştirildi.

Belediyeler Bakımevleri Kuracak

Belediyeler, sahipsiz veya güçten düşmüş hayvanların korunması ve bakımının yapılması ile rehabilitasyonunun sağlanması amacıyla hayvan bakımevleri kuracak. Belediyeler, bakımevleri ve rehabilitasyon için kesinleşmiş en son bütçe gelirlerinin binde beşi oranında kaynak ayıracak. Bu oran büyükşehirler için binde üç olarak belirtildi ve ayrılan bu ödeneğin başka amaçlar için kullanılması da engellendi.

Yanı sıra Rehabilite edilen hayvanlar Bakanlık tarafından kurulan veritabanına kaydedilecek. Rehabilitasyonu tamamlanan hayvanların, bakımevine getirilen belediye tarafından alındıkları ortama bırakılması ise esas kabul edildi. Yerel yönetimler ayrıca ilgili karar organının uygun görmesi halinde hayvan hastanesi de kurabilecek.

Bakımevi kurma zorunluluğunun tarihleri ise bir yıl erkene çekildi. Genel Kurul’da verilen değişiklik önergesiyle büyükşehir belediyeleri, il belediyeleri ve nüfusu yetmiş beş bini aşan belediyeler, 31 Aralık 2022’ye kadar; diğer belediyeler 31 Aralık 2024’e kadar hayvan bakımevleri kurmakla yükümlü oldu.

Öte yandan komisyon çalışmalarına Türkiye Belediyeler Birliği Başkanı sıfatıyla katılan Gaziantep Belediye Büyükşehir Başkanı Fatma Şahin, “Hayvan bakım evi, hayvan hastanesi ve doğal yaşam alanlarını kurmak üzere tahsis edilecek hazine ve orman alanlarının bedelsiz olması hem belediyelerimiz elini güçlendirilecektir hem bu konuda da teşvik edici olacaktır. Biz, organize sanayiye de gerektiğinde veya kentsel dönüşümde de hazineden bedelsiz arsa veriyoruz. Bu bakış açısıyla Bakanlığımızdan belediyelerimizin de elini güçlendirmesi açısından bu arsaların bedelsiz verilmesini önemli buluyoruz” önerisinde bulundu.

Doğal Yaşam Parkları Kurulacak

Kamu kurum ve kuruluşlarına doğal yaşam parkları kurma imkânı getiren teklif için de değişiklik önergesi verildi. Buna göre; kamu kurum ve kuruluşlarının yanı sıra özel hukuk kişilerine de doğal yaşam parkı kurma imkânı tanındı. Bu düzenleme ile “Hayvanların etolojisine ve habitatına uygun, serbest dolaşmalarına imkân sağlayan ortamların oluşturulması amaçlandığı” ifade edildi. Düzenleme “Örneğin aslan, kaplan, zürafa, ayı gibi hayvanlar kendi habitatlarına uygun ortamlarda bulundurulabilecektir” diye gerekçelendirildi.

Yunus Parkları Kapanıyor, Yunuslar Özgür Kalıyor!

Teklif ile kara ve su sirkleri ile yunus parklarının kurulması yasaklandı. Muhalefet ve STK’lar mevcut yunus parklarının da kapatılmasını talep etti. Talep, Genel Kurul’da değişiklik önergesiyle karşılandı. Buna göre; yasaklanan kara ve su sirkleri ile yunus parklarına ilişkin mevcut işletmelere 10 yıl süre getirildi ve 10 yılın sonunda Bakanlıkça alınacak tedbirlerle tasfiyesi öngörüldü.

Hapis Cezaları

Nesli yok olma tehlikesi altında olan bir hayvanı öldüren kişi 1 yıldan 5 yıla kadar hapis,

Bir hayvan neslini yok eden kişi 5 yıldan 10 yıla kadar hapis,

Bir ev hayvanını veya evcil hayvanı kasten öldüren kişi, 6 aydan 4 yıla kadar hapis,

Hayvanlara cinsel saldırıda bulunan veya tecavüz eden kişi, 6 aydan 3 yıla kadar hapis ve 100 günden az olmamak üzere adli para cezası;

Bir ev hayvanına veya evcil hayvana işkence eden veya acımasız ve zalimce muamelede bulunan kişi, 6 aydan 3 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacak.

Maddede düzenlenen suçların birden fazla hayvana karşı aynı anda işlenmesi durumunda ise verilecek ceza yarı oranında artırılacak.

Öte yandan kedi ve köpek sahipleri, en geç 31 Aralık 2022 tarihine kadar hayvanlarına dijital kimlik çıkartarak kayıt altına aldırmakla yükümlü oldu. Ticari amaç güdülmeksizin bakılan ev hayvanı artık, bulunduğu yere bakılmaksızın sahibinin borcundan dolayı haczedilemeyecek.

Peki Hayvan Hakları Yasası Neden Yıllardır Parlamento Gündemine Gelemedi?

Hayvan Hakları Yasası’na dair kamuoyunda beklenti, siyasi partiler de ise uzlaşı vardı. Öyle ki Şubat 2019’da TBMM’de hayvanların haklarının korunması ile hayvanlara eziyet ve kötü muamelelerin önlenmesi için alınması gereken tedbirlerin belirlenmesi amacıyla Meclis Araştırma Komisyonu kuruldu.

Toplam 12 toplantıda bu alanda çalışan bilim insanlarını ve STK’ları dinleyen ve 4 kez de yerinde inceleme çalışması yapan komisyonun raporu 2020’nin ocak ayında TBMM Genel Kurulu’nda görüşüldü. Hayvan Hakları Yasası çalışmalarının komisyon raporunun ışığında hızla hazırlanacağı ifade edildi. Ancak Covid19 salgını tüm dünyayı etkisi altına aldı ve Covid19 tedbirleri kapsamında Meclis de uzun süre kapalı kaldı. 

Komisyon Başkanı AKP Milletvekili Mustafa Yel, Covid19 salgınından dolayı hayvan hakları yasasının sekteye uğradığını ancak Ekim ayında başlayacak yeni yasama döneminde Meclis gündemine geleceğini ifade etmişti. Olmadı. 

Önce 2021 yılının hemen başında Meclis’e getireceklerini açıkladılar. Ocak ayında AKP Grup Başkanvekili Muhammet Emin Akbaşoğlu “Gündemin ilk sıralarında” dedi. Ardından Şubat ayının başında yasa teklifi üzerine çalışan ve o dönem AKP Grup Başkanvekili olan Özlem Zengin, “2 hafta içinde Meclis’e sunacağız” açıklamasını yaptı. Teklif ertelene ertelene Temmuz ayında Meclis’e sunulabildi.

Yıllardır beklenen Hayvan Hakları Yasası, 2 günlük komisyon çalışması ve toplamda 3 saat süren Genel Kurul görüşmelerinin ardından, günahıyla sevabıyla Meclis’ten geçti.

Hızlandırılmış Yasa

TBMM İçtüzüğü’ne göre; Kanun teklifleri havale edildikleri esas komisyonca görüşüldükten sonra bir rapora bağlanarak Meclis Başkanlığı’na sunulur. Sıra sayısı verilerek bastırılan komisyon raporları, bu aşamadan sonra aldıkları sıra sayısı ile anılır. Komisyon raporları siyasi parti gruplarına, komisyonlara ve milletvekillerine dağıtılır, gelen kâğıtlar listesinde ve TBMM internet sayfasında yayımlanır. Komisyon raporunun Genel Kurul gündemine alınması için dağıtımından itibaren 48 saat geçmesi gerekir.

Ancak Hayvan Hakları Yasası için bu süre beklenmedi. Danışma Kurulu önerisi üzerine Genel Kurulun kararıyla teklif, 48 saatlik süre beklenmeden Genel Kurul gündemine alındı ve görüşmeleri tamamlandı.